Πολλοί άνθρωποι που επιδίδονται σε σαδομαζοχιστικές δραστηριότητες κινητοποιούνται από μια επιθυμία να βιώσουν κυριαρχία και/ή υποταγή παρά πόνο. Για διάφορους λόγους (όπως ενοχή ή άγχος), μερικοί άνθρωποι μπορεί να χρειάζονται επιπρόσθετο μη σεξουαλικό ερεθισμό για να διεγερθούν επαρκώς. Έχει προταθεί επίσης ότι η αντίσταση ή η ένταση μεταξύ των συντρόφων βελτιώνει το σεξ και ότι ο σαδομαζοχισμός είναι απλώς μια πιο ακραία εκδοχή αυτής της κοινής αρχής.
Ο σαδομαζοχισμός μπορεί επίσης να προσφέρει στους συμμετέχοντες μια απόδραση από τους περιοριστικούς ρόλους που αναλαμβάνουν στην καθημερινή δημόσια ζωή τους. Αυτή η πιθανότητα βοηθά να εξηγηθεί το γιατί οι άνδρες που επιδίδονται σε σαδομαζοχιστική δραστηριότητα είναι πολύ πιο πιθανό να αναλάβουν μαζοχιστικούς ρόλους σε σχέση με τις γυναίκες. Μια σχετική θεωρία θεωρεί το σεξουαλικό μαζοχισμό απόπειρα για απόδραση από υψηλά επίπεδα αυτοεπίγνωσης. Όπως με άλλες συμπεριφορές (όπως το μεθύσι) με τις οποίες ένα άτομο μπορεί να προσπαθεί να «χάσει» τον εαυτό του, η μαζοχιστική δραστηριότητα μπλοκάρει ανεπιθύμητες σκέψεις και συναισθήματα, ιδιαίτερα αυτά που προκαλούν άγχος, ενοχές, ή αισθήματα ανεπάρκειας ή ανασφάλειας.
Κλινικές μελέτες ατόμων που επιδίδονται σε σαδομαζοχισμό μερικές φορές αποκαλύπτουν πρώιμες εμπειρίες που μπορεί να έχουν καθιερώσει μια σύνδεση μεταξύ του σεξ και του πόνου. Για παράδειγμα, η τιμωρία για σεξουαλικές δραστηριότητες (π.χ. αυνανισμός) μπορεί να οδηγήσει ένα παιδί ή έναν έφηβο να συσχετίσει το σεξ με τον πόνο. Ένα παιδί μπορεί ακόμα και να βιώσει σεξουαλική διέγερση ενώ τιμωρείται –για παράδειγμα, να αποκτήσει στύση ή να υγρανθεί όταν το παντελόνι του/της τραβηχτεί προς τα κάτω και του/της δοθούν ξυλιές (οι ξυλιές είναι μια συνηθισμένη σαδομαζοχιστική δραστηριότητα).
Πολλοί άνθρωποι, ίσως οι πλειοψηφία, που συμμετέχουν σε σαδομαζοχιστικές συμπεριφορές δεν εξαρτώνται από αυτές τις δραστηριότητες για να πετύχουν σεξουαλική διέγερση και οργασμό. Τα σαδομαζοχιστικά ενδιαφέροντα συχνά συνυπάρχουν με πιο συμβατικές σεξουαλικές επιθυμίες. Αυτοί που εξασκούν σαδομαζοχισμό μόνο περιστασιακά βρίσκουν ότι τουλάχιστον ένα μέρος της έξαψης και του ερωτικού δέλεαρ πηγάζουν από το γεγονός ότι ο σαδομαζοχισμός απέχει από πιο συμβατικές σεξουαλικές πρακτικές. Άλλοι άνθρωποι που επιδίδονται σε σαδομαζοχιστικές πράξεις μπορεί να έχουν αποκτήσει ισχυρά αρνητικά συναισθήματα για το σεξ, πιστεύοντας συχνά ότι είναι αμαρτωλό και ανήθικο. Για τέτοιους ανθρώπους η μαζοχιστική συμπεριφορά προσφέρει ένα μηχανισμό που τους ανακουφίζει από τις ενοχές: Είτε δέχονται την ευχαρίστηση ταυτόχρονα με την τιμωρία, ή πρώτα υπομένουν την τιμωρία ώστε να δικαιούνται μετά την ευχαρίστηση. Παρομοίως, οι άνθρωποι που επιδίδονται σε σαδισμό μπορεί να τιμωρούν τους συντρόφους τους επειδή επιδίδονται σε κάτι τόσο "κακό". Επιπλέον, οι άνθρωποι που έχουν ισχυρά συναισθήματα προσωπικής ή σεξουαλικής ανεπάρκειας μπορεί να καταφύγουν σε σαδιστικές πράξεις κυριαρχίας επάνω στους συντρόφους τους για να ανακουφίσουν προσωρινά αυτά τα συναισθήματα.
