Ο όρος αυνανισμός ή αυτοϊκανοποίηση χρησιμοποιείται για να περιγράψει τον αυτό-ερεθισμό των γεννητικών οργάνων ενός ατόμου με στόχο τη σεξουαλική ευχαρίστηση.
Οι άνθρωποι αυνανίζονται για διάφορους λόγους. Ένας από αυτούς είναι η ευχαρίστηση της διέγερσης και του οργασμού, ενώ ο λόγος που αναφέρεται πιο συχνά είναι η ανακούφιση της σεξουαλικής έντασης. Ο αυνανισμός είναι επίσης χρήσιμος ως μέσο αυτο-εξερεύνησης. Κάποιοι σεξολόγοι προτείνουν τον αυνανισμό στους εφήβους ως τρόπο για να απαλλαγούν από την ένταση και να εξοικειωθούν με τα σεξουαλικά τους όργανα. Πράγματι, οι άνθρωποι μπορούν να μάθουν πολλά για τη σεξουαλική τους απόκριση μέσω του αυνανισμού. Η αυτοδιέγερση είναι συχνά χρήσιμη για τις γυναίκες που μαθαίνουν να βιώνουν οργασμό και για τους άνδρες που πειραματίζονται με τα μοτίβα της σεξουαλικής τους απόκρισης για να αυξήσουν τον έλεγχο εκσπερμάτισης. Τέλος, μερικοί άνθρωποι βρίσκουν ότι ο αυνανισμός τους βοηθά να κοιμηθούν πιο εύκολα τη νύχτα, επειδή τα ίδια γενικευμένα αισθήματα χαλάρωσης που συχνά ακολουθούν μια σεξουαλική συνάντηση μπορούν επίσης να συνοδεύσουν την αυτοϊκανοποίηση.
Μερικές φορές η ικανοποίηση από μια εμπειρία αυνανισμού μπορεί να είναι μεγαλύτερη από μια διαπροσωπική σεξουαλική συνάντηση. Επίσης, μερικοί άνθρωποι ανακαλύπτουν ότι η ανεξάρτητη σεξουαλική απελευθέρωση που προσφέρει ο αυνανισμός μπορεί να τους βοηθήσει να πάρουν καλύτερες αποφάσεις σχετικά με τη σεξουαλική σύνδεσή τους με άλλα άτομα. Επιπλέον, μέσα σε μια σχέση ο αυνανισμός αποτελεί μια επιλογή για τα άτομα των οποίων οι σύντροφοι έχουν μικρότερο σεξουαλικό ενδιαφέρον από τους ίδιους. Τέλος, ο αυνανισμός μπορεί να είναι και μια εμπειρία που τη μοιράζονται οι σύντροφοι.
Μια κοινή ανησυχία των ανθρώπων για τον αυνανισμό είναι μήπως το «παρακάνουν». Ακόμα και σε γραπτά όπου ο αυνανισμός θεωρείται φυσιολογικός, η «υπερβολική» αυτοϊκανοποίηση συχνά παρουσιάζεται ως μη υγιής. Σπάνια ορίζεται πόσο ακριβώς είναι το «υπερβολικό». Αν ένα άτομο αυνανίζεται τόσο πολύ που επηρεάζονται άλλοι τομείς της ζωής του, ίσως να υπάρχει λόγος ανησυχίας. Ωστόσο, σε αυτή την περίπτωση ο αυνανισμός είναι μάλλον σύμπτωμα ή ένδειξη κάποιου υποβόσκοντος προβλήματος παρά πρόβλημα από μόνος του. Για παράδειγμα, κάποιος που βιώνει έντονο συναισθηματικό άγχος μπορεί να χρησιμοποιήσει τον αυνανισμό ως μέθοδο για να απαλλαγεί από την ανησυχία του ή να αυτοπαρηγορηθεί. Το πρόβλημα σε αυτή την περίπτωση είναι το έντονο συναισθηματικό άγχος, όχι ο αυνανισμός.
Οι περισσότεροι άνδρες και γυναίκες, παντρεμένοι και ανύπαντροι, αυτοϊκανοποιούνται περιστασιακά. Οι γυναίκες τείνουν να αυνανίζονται περισσότερο μετά την ηλικία των είκοσι παρά όταν είναι έφηβες. Η αιτία για αυτό μπορεί να είναι η αυξημένη ερωτική αποκρισιμότητά τους, οι ευκαιρίες για μάθηση σχετικά με τη δυνατότητα αυτο-ερεθισμού μέσω του σεξουαλικού παιχνιδιού με ένα σύντροφο, και η μείωση των σεξουαλικών ενδοιασμών. Ο αυνανισμός συχνά θεωρείται ανάρμοστος όταν ένα άτομο έχει σεξουαλικό σύντροφο ή είναι παντρεμένο. Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι δε θα έπρεπε να επιδίδονται σε σεξουαλικές δραστηριότητες που αποκλείουν τους συντρόφους τους, ή ότι η βίωση σεξουαλικής απόλαυσης μέσω του αυνανισμού στερεί την ευχαρίστηση από τους συντρόφους τους. Άλλοι λανθασμένα ερμηνεύουν την επιθυμία του συντρόφου τους για αυνανισμό ως σημάδι ότι κάτι δεν πάει καλά στη σχέση τους. Αλλά εκτός αν παρεμβαίνει στην αμοιβαία απολαυστική σεξουαλική οικειότητα της σχέσης, ο αυνανισμός μπορεί να θεωρηθεί φυσιολογικό κομμάτι του σεξουαλικού ρεπερτορίου του κάθε συντρόφου. Είναι συνηθισμένο για τους ανθρώπους να συνεχίζουν να αυνανίζονται αφού παντρευτούν. Στην πραγματικότητα, τα άτομα που επιδίδονται σε σεξουαλικές δραστηριότητες με τους συντρόφους τους πιο συχνά από άλλα άτομα, επίσης αυνανίζονται πιο συχνά. Επιπλέον, σύμφωνα με διάφορες έρευνες, οι παντρεμένες γυναίκες που έρχονται σε οργασμό μέσω του αυνανισμού βιώνουν μεγαλύτερη συζυγική και σεξουαλική ικανοποίηση συγκριτικά με τις γυναίκες που δεν αυτοϊκανοποιούνται.
