Η δυσπαρευνία ορίζεται ως επίμονος ή επαναλαμβανόμενος πόνος των γεννητικών οργάνων που βιώνεται κατά τη διάρκεια της συνουσίας. Η βίωση πόνου με μερική κολπική είσοδο και/ή συνουσία είναι κοινή μεταξύ των γυναικών. Τουλάχιστον το 60% των γυναικών βιώνει δυσπαρευνία κάποια στιγμή στη ζωή τους και για το 15% είναι επανεμφανιζόμενο πρόβλημα. Αν είναι σοβαρή και συνεχιζόμενη, είναι πιθανό να δημιουργήσει σοβαρή ενόχληση στις σεξουαλικές εμπειρίες μιας γυναίκας. Η δυσάρεστη αίσθηση στην είσοδο του κόλπου ή εντός των κολπικών τοιχωμάτων κατά τη συνουσία προκαλείται συνήθως από ανεπαρκή διέγερση και ύγρανση. Συνθήκες που αφορούν τη φυσιολογία, όπως ανεπαρκείς ορμόνες (π.χ. στην εμμηνόπαυση), μπορούν να μειώσουν τη λίπανση. Η χρήση ενός λιπαντικού ζελέ μπορεί να προσφέρει μια προσωρινή λύση ώστε η συνουσία να γίνεται άνετα, αλλά αυτό ίσως προσφέρει μόνο βραχυπρόθεσμη ανακούφιση. Μια μόνιμη λύση είναι πιο πιθανή αν η γυναίκα ανακαλύψει την αιτία της ενόχλησής της και λάβει μέτρα για να διορθώσει την κατάσταση.
Μια ποικιλία άλλων παραγόντων μπορούν να προκαλέσουν κολπική ενόχληση κατά τη διάρκεια της συνουσίας. Σμήγμα, βακτηριακές μολύνσεις και τριχομονάδες προκαλούν φλεγμονές στα κολπικά τοιχώματα και μπορούν να οδηγήσουν σε επώδυνη συνουσία. Ο αφρός, οι αντισυλληπτικές κρέμες ή ζελέ, τα προφυλακτικά και τα διαφράγματα μπορούν να ερεθίσουν τον κόλπο ορισμένων γυναικών. Πόνος στην είσοδο του κόλπου μπορεί επίσης να αποδοθεί σε ανέπαφο ή ανεπαρκώς διερρηγμένο υμένα, δυσλειτουργία των μυών πυελικού εδάφους, μόλυνση στο Βαρθολίνειο αδένα ή ουλή στο άνοιγμα του κόλπου. Αν συσσωρευτεί σμήγμα κάτω από την πόσθη της κλειτορίδας, αυτή μπορεί να ερεθιστεί όταν η πόσθη μετακινείται κατά τη διάρκεια του σεξουαλικού ερεθισμού. Απαλό πλύσιμο της κλειτορίδας και της πόσθης μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της συσσώρευσης σμήγματος. Το σύνδρομο προδρομίτιδας του αιδοίου (vulvar vestibulitis syndrome) και το σύνδρομο του επώδυνου αιδοίου (αιδοιοδυνία) συγκαταλέγονται επίσης ανάμεσα στα αίτια της δυσπαρευνίας.
Πόνος βαθιά στη λεκάνη κατά τη διάρκεια των κινήσεων της συνουσίας μπορεί να οφείλεται σε χτύπημα των ωοθηκών ή τέντωμα των συνδέσμων της μήτρας. Μια γυναίκα μπορεί να βιώνει αυτού του είδους την ενόχληση μόνο σε συγκεκριμένες στάσεις ή σε συγκεκριμένες φάσεις στον εμμηνορρυσιακό της κύκλο, συνήθως κατά τη διάρκεια της ωορρηξίας ή της εμμηνορρυσίας. Αν η γυναίκα ελέγχει τις στάσεις και τις κινήσεις της λεκάνης της κατά τη διάρκεια της συνουσίας, μπορεί να αποφύγει ό, τι είναι επώδυνο. Μια άλλη πηγή βαθύ πόνου της λεκάνης είναι η ενδομητρίωση, μία κατάσταση στην οποία ιστός που φυσιολογικά αναπτύσσεται στα τοιχώματα της μήτρας εμφυτεύεται σε διάφορα μέρη της κοιλιακής κοιλότητας. Αυτός ο επιπλέον ιστός μπορεί να εμποδίσει την ελεύθερη κίνηση των εσωτερικών οργάνων, οδηγώντας σε πόνο στη συνουσία. Αντισυλληπτικά χάπια συνταγογραφούνται μερικές φορές για να ελέγξουν τη συσσώρευση ιστού κατά τη διάρκεια του μηνιαίου κύκλου.
Γυναικολογικές επεμβάσεις για καρκίνο της μήτρας και των ωοθηκών μπορούν επίσης να προκαλέσουν δυσπαρευνία. Μολύνσεις της μήτρας, όπως αυτές από τη γονόρροια, μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε επώδυνη συνουσία. Στην πραγματικότητα, ο πόνος της λεκάνης είναι συχνά το πρώτο σωματικό σύμπτωμα που γίνεται αντιληπτό από τη γυναίκα που έχει γονόρροια. Αν η μόλυνση έχει προκαλέσει την ανάπτυξη αρκετού ουλώδους ιστού, μπορεί να χρειάζεται εγχείριση. Ο τοκετός και ο βιασμός μπορούν να σχίσουν τους συνδέσμους που κρατούν τη μήτρα στην κοιλότητα της λεκάνης, και τέτοιες βλάβες μπορούν να προκαλέσουν πόνο κατά τη συνουσία. Η χειρουργική επέμβαση μπορεί να ανακουφίσει αυτή τη δυσκολία μερικώς ή πλήρως.
